Zachęcamy Czytelników do zapoznawania się z najnowszym numerem Newslettera Głównej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego. Przyglądamy się w nim zagadnieniu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy. Polecamy w nim też Państwa uwadze najnowsze pozycje z naszego księgozbioru, dotyczące tematyki bhp.

Numer kwietniowy dostępny jest w sekcji „Newsletter”.

16 maja 2025 roku, w ramach Międzynarodowych Targów Książki w Warszawie, w Sali Mikołajskiej Pałacu Kultury i Nauki odbył się panel dyskusyjny „Sztuczna inteligencja a rynek książki – szanse i  zagrożenia”. Wydarzenie, w którym uczestniczyła Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, zorganizowane zostało przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich (SBP) i przyciągnęło bibliotekarzy, wydawców oraz miłośników literatury. Moderowany przez Rafała Hetmana panel zgłębiał wpływ sztucznej inteligencji (SI) na biblioteki, wydawnictwa i czytelników, wywołując ożywioną dyskusję na temat szans i wyzwań płynących z tej technologii.

^{Uczestnicy panelu dyskusyjnego SBP, wraz z prowadzącym, w Pałacu Kultury i Nauki}

W panelu wzięli udział eksperci reprezentujący różne perspektywy:

• Ewa Kirsz (Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Warszawie),
• Grzegorz Kurzyp (Wydawnictwo Naukowe PWN) oraz
• Klaudia Rosińska (Akademia Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu).

Rozmowa rozpoczęła się od omówienia praktycznych zastosowań SI w bibliotekach. Ewa Kirsz wskazała na potencjał chatbotów, które mogłyby wspierać czytelników poza godzinami pracy bibliotekarzy, oraz robotów porządkujących zbiory, już stosowanych w Japonii. Podkreśliła jednak, że bibliotekarze pozostają niezastąpieni w budowaniu relacji z użytkownikami i zapewnianiu wiarygodności informacji.

Grzegorz Kurzyp, reprezentujący Wydawnictwo Naukowe PWN, omówił trendy obserwowane na  międzynarodowych targach książki w Londynie i Frankfurcie. SI rewolucjonizuje procesy wydawnicze, szczególnie w zakresie tłumaczeń, tworzenia audiobooków, e-booków (przyśpiesza ich tworzenie) oraz automatyzacji redakcji. Zwrócił uwagę na zdolność SI do analizy tonu książek, co pozwala generować audiobooki wiarygodnie oddające nastrój danej sceny. Zauważył też, że jakość tłumaczeń generowanych przez SI nadal budzi wątpliwości, zwłaszcza w przypadku literatury pięknej, gdzie precyzja i niuanse językowe są kluczowe. Kurzyp podkreślił również ryzyko związane z  przekazywaniem treści do modeli językowych, które mogą stać się częścią ich bazy danych, co rodzi obawy o utratę kontroli nad własnością intelektualną.

Klaudia Rosińska, odnosząc się do społecznych i etycznych aspektów SI, zwróciła uwagę na konieczność zdefiniowania, czym jest sztuczna inteligencja. Wyjaśniła, że duże modele językowe, takie jak ChatGPT, to „wielkie biblioteki danych” oparte na treściach internetowych, które nie obejmują niescyfryzowanych zasobów bibliotek. Wskazała na problem „halucynacji” SI, czyli generowania nieprawdziwych informacji, np. fikcyjnych źródeł bibliograficznych czy błędnych odpowiedzi. Przytoczyła przykład, gdy ChatGPT, zapytany o ekspertów ds. dezinformacji w Polsce, wymieszał nazwiska naukowców z profilami szerzącymi dezinformację, co mogło wprowadzić w błąd nieświadomych użytkowników. Mimo samookreślenia się jako „sceptyk” wobec SI, zauważyła, że już teraz pozwala ona uprościć żmudne czynności, takie jak np. porządkowanie bibliografii, a także – co  rewolucyjne – potrafi się samodoskonalić.

Dyskusja dotyczyła także literatury pięknej. Grzegorz Kurzyp zauważył, że SI, trenowana na dziełach konkretnego autora, mogłaby generować nowe utwory w jego stylu, co stanowi zagrożenie dla oryginalnej twórczości. Klaudia Rosińska dodała, że takie działania mogą ograniczać kreatywność przyszłych pokoleń, które, zamiast czerpać inspirację z różnorodnych źródeł, będą kierować się „autorytarnymi” wzorcami generowanymi przez SI, np. w kwestii stylu literackiego, czy ideału piękna.

Ewa Kirsz zaproponowała metaforę, że SI powinna być „przyprawą, a nie daniem głównym”, wspierając ludzkie kompetencje, takie jak krytyczne myślenie i relacje międzyludzkie. Przywołała przykład książki „Przenikanie umysłów” Aleksandry Przegalińskiej i Tamilli Triantoro, która powstała przy współpracy autorek z SI – m.in. poprzez pomoc w tłumaczeniu, w redakcji tekstu, w stworzeniu okładki, w konwersji na format audio (audiobook) , a także poprzez umożliwienie czytelnikom interakcji z książką poprzez chatbota („BookBota”). Podkreśliła jednak, że wydawcy muszą zachować przejrzystość i weryfikować treści generowane przez SI, aby uniknąć błędów czy uprzedzeń.

Panel zakończył się apelem o równowagę między korzystaniem z SI a pielęgnowaniem ludzkich kompetencji.

Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego, obchodzony corocznie 17 maja, został ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2006 roku jako efekt połączenia dwóch wydarzeń: obchodzonego od 1969 roku Światowego Dnia Telekomunikacji oraz Światowego Dnia Społeczeństwa Informacyjnego, zaproponowanego podczas Światowego Szczytu Społeczeństwa Informacyjnego (WSIS) w 2005 roku.

Z tej okazji na całym świecie odbywają się inicjatywy poświęcone m.in. nowoczesnym technologiom oraz znaczeniu informatyki dla rozwoju społecznego i gospodarczego. To wyjątkowa okazja, by zwrócić uwagę na rolę dostępu do informacji, nowoczesnych technologii oraz umiejętności cyfrowych w życiu każdego z nas. To także moment, by poruszyć temat wyzwań i zagrożeń związanych z rosnącym dostępem do mediów elektronicznych, a także podkreślić znaczenie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w rozwoju społecznym, gospodarczym i kulturalnym.

Koordynacją Światowego Dnia Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego (ŚDTiSI) zajmuje się Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU), natomiast obchody w Polsce organizuje Polskie Towarzystwo Informatyczne.

^{Źródło grafiki: sdsi.pl}

Dlaczego to ważne święto?

• Dostęp do informacji decyduje o możliwościach edukacji, pracy, rozwoju osobistym i społecznym.
• Kompetencje cyfrowe są kluczowe na współczesnym rynku pracy oraz w codziennym funkcjonowaniu.
• Nowe technologie pomagają przełamywać bariery i wyrównywać szanse – niezależnie od wieku, miejsca zamieszkania czy statusu społecznego.

Rola bibliotek w społeczeństwie informacyjnym

Biblioteki, w tym Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, odgrywają istotną rolę w upowszechnianiu wiedzy i rozwijaniu kompetencji informacyjnych:

• Umożliwiają dostęp do zasobów cyfrowych i tradycyjnych – książek, czasopism, baz danych, e-booków oraz czasopism online.
• Wspierają edukację cyfrową poprzez szkolenia, warsztaty i indywidualną pomoc czytelnikom.
• Zapewniają przyjazną przestrzeń do nauki, pracy i wymiany doświadczeń.
• Wspomagają rozwój umiejętności krytycznego myślenia oraz bezpiecznego korzystania z informacji.

Z okazji Światowego Dnia Społeczeństwa Informacyjnego zachęcamy do odwiedzenia naszej Biblioteki – zarówno osobiście, jak i online: 

https://www.gbpizs.gov.pl/gbpizs/kontakt/ 

Katalog online: 👉 http://aleph.gbpizs.gov.pl/F 

Biblioteka Cyfrowa: 👉 https://bc.gbpizs.gov.pl/dlibra 

Oferujemy szeroki wybór literatury z zakresu nowych technologii, społeczeństwa informacyjnego, cyfryzacji rynku pracy oraz zagadnień związanych z bezpieczeństwem społecznym. W razie pytań, nasi pracownicy chętnie udzielą pomocy i wsparcia w wyszukiwaniu informacji oraz korzystaniu z zasobów cyfrowych. 😊

Z okazji Tygodnia Bibliotek przygotowaliśmy dla Państwa pokaz slajdów, przedstawiający naszą działalność – wystarczy kliknąć „Czytaj Więcej”. 😊

Od 1985 roku Ogólnopolski Dzień Bibliotekarza i Bibliotek obchodzony jest 8 maja. Rozpoczyna on Tydzień Bibliotek – akcję promowania czytelnictwa, bibliotek

i bibliotekarzy.

22. Ogólnopolski Tydzień Bibliotek (organizowany od 2004 r.), odbędzie się

w 2025 roku pod hasłem „Biblioteka. Lubię tu być!”

^{Źródło ilustracji: https://tydzienbibliotek.sbp.pl/konkurs-na-plakat-tygodnia-bibliotek-2025-rozstrzygniety/}

DRODZY BIBLIOTEKARZE!

W Dniu Waszego święta życzymy: Spełnienia marzeń, szczęścia, radości i pomyślności w realizowaniu planów. Poza tym… Satysfakcji z pracy, obfitości książek do katalogowania oraz rzesz Czytelników do obsługiwania!

Pomysłodawcą ustanowienia święta jest Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich – organizacja o ponad stuletniej tradycji, działająca na rzecz rozwoju bibliotekarstwa, budowania tożsamości zawodu bibliotekarza, integracji środowiska oraz kreowania pozytywnego wizerunku bibliotek i zawodu bibliotekarza. Wydarzenie skierowane początkowo tylko do bibliotekarzy stało się świętem, rozpoczynającym Tydzień Bibliotek, podczas którego organizowane są liczne konferencje warsztaty i spotkania dla czytelników. Geneza zawodu bibliotekarza sięga starożytności i wiąże się z rozwojem starożytnych bibliotek Egiptu, Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu. W czasach Odrodzenia i Oświecenia słowo bibliotekarz było synonimem miłośnika ksiąg, poety, uczonego, z biegiem czasu pojęcie zawodu ewoluowało tak, że już w XIX wieku od bibliotekarza zaczęto wymagać bardzo fachowego przygotowania. W drugiej połowie dziewiętnastego stulecia wprowadzono np. oficjalne egzaminy bibliotekarskie, otwarto szkoły zawodowe, powołano do życia pierwszą katedrę bibliotekoznawstwa. W ten sposób stworzono podstawy do rozwoju zawodu bibliotekarza w jego współczesnym kształcie. Obecnie bibliotekarstwo, zawód o wielkiej wartości i zasługach dla kultury i nauki, uznawany jest za profesję wymagającą odpowiedniego wykształcenia, tak, aby każdy bibliotekarz w perfekcyjny sposób mógł wykonywać zadania teoretyczne oraz praktyczne t.j. organizowanie, gromadzenie, opracowanie i udostępnianie zbiorów bibliotecznych.

W Głównej Bibliotece Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Warszawie, placówce posiadającej status biblioteki naukowej o profilu społeczno-ekonomicznym, swoją zaszczytną i żmudną pracę bibliotekarze i pracownicy informacji naukowej wykonują dla nauki i kultury polskiej, realizując cele naukowo-dydaktyczno-oświatowe. Od lat uczestniczą w życiu zawodowym i społecznym środowiska naukowego i bibliotekarskiego, współtworząc różnorodne konferencje, narady, seminaria, szkolenia, wystawy i współpracując z czasopismami naukowymi. Pracują z wielkim zaangażowaniem i zapałem z myślą o osobach wstępujących w progi naukowej Książnicy.

W imieniu wszystkich pracowników, zachęcam Państwa do częstego odwiedzania naszej naukowej placówki. W atmosferze panującej w GBPiZS, niezmiennie życzliwej i serdecznej, będącej zasługą obecności niezwykle miłych i kompetentnych pracowników, każdy Czytelnik znajdzie doskonałe miejsce do pracy i badań dotyczących społecznych i ekonomicznych zagadnień pracy.